Arystoteles Metodorologika, O swiecie (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jest określana ciepłem naturalnym przedmiotu.Jak długopozostaje w odpowiedniej proporcji, ciało zachowuje swąnaturę.Stąd to oznakami zdrowia są mocz, odchodyi w ogóle wszelkie wydzieliny.Uważamy je za strawione,ponieważ ciepło własne w sposób oczywisty przezwycię-żyło nieokreśloną materię.Rzeczy strawione stają sięz konieczności bardziej gęste i ciepłe.Ciepło czyni bowiemwszystko bardziej twardym, gęstym i suchym.Taka jest przeto natura trawienia.Surowość (��)natomiast jest stanem niedoskonałym, wynikającym z bra-ku własnego ciepła (brakiem ciepła jest zimno).Niedo-skonałość ta odnosi się do przeciwnych jakości biernych,które stanowią materię dla każdego ciała.Tyle byłoby do powiedzenia o trawieniu i surowości.Rozdział IIICiepło i zimno (cd.)Dojrzewanie (��) jest rodzajem trawienia.Tra-wienie bowiem zawartego w owocach pokarmu nazywasię dojrzewaniem.A ponieważ trawienie jest nabywaniemdoskonałości19, stąd i dojrzewanie ukończone jest wówczas,gdy zawarte w miąższu nasiona zdolne są wydać inny,podobny sobie owoc.Taki bowiem stan jak i w innymwypadku nazywamy doskonałym, i na tym polegadojrzewanie owoców.Wiele także innych ciał ulegającychtrawieniu nazywamy na tej podstawie dojrzałymi.Nazwajednak używana jest przenośnie, ponieważ jak powie- 114dziano poprzednio20 brak jest określeń dla każdego-rodzaju doskonalenia dokonującego się w materii podwpływem naturalnego ciepła i zimna.Dojrzewanie wrzo-dów, gorączki i tym podobnych zjawisk polega na tra-wieniu ich wewnętrznej wilgoci przez naturalne ciepło.To bowiem, co nie przezwycięża, nie może też i kształ-tować21.Wszystko co dojrzewa, zgęszcza się z powiewuw wodę, z wody w ziemię i w ogóle cokolwiek jest roz-rzedzone, staje się wtedy gęste.W tym to procesie naturaprzyjmuje pewne elementy, inne zaś odrzuca.Tak więcpowiedzieliśmy, czym jest dojrzewanie.Przeciwieństwem jest niedojrzałość (��).Dojrza-łości przeciwstawia się niestrawienie pożywienia zawartegaw miąższu, czyli bezkształtna wilgoć.Dlatego niedojrza-łość ma charakter powiewu, bądz wody, bądz obydwóch.Ponieważ zaś dojrzałość jest stanem doskonałym, zatemniedojrzałość jest stanem niewykończenia.Jest wynikiemniedostatku ciepła naturalnego oraz braku jego proporcjiwzględem wilgoci przedmiotu dojrzewającego22 (nigdysama wilgoć23 bez domieszki czegoś suchego nie dojrzewa.Jedynie woda spośród wszystkich rodzajów wilgoci niczgęszcza się24).Dzieje się tak w wyniku małej ilości za-wartego tam ciepła, bądz też z powodu wielkości przed-miotu określanego.Stąd też soki niedojrzałych owocówsą kwaśne i raczej chłodne niż ciepłe, niezdatne do je-dzenia ani picia25.Wyraz niedojrzałość, podobnie jak doj-rzałość, ma wiele znaczeń26.Tak więc mocz, stolec i katarnazywają się niedojrzałymi dla tej samej przyczyny.Wszystko to tak się nazywa, ponieważ nie zostało prze-zwyciężone przez ciepło, ani też zgęszczone.Idąc dalej,nazywamy także niedojrzałym mleko, glinę i wiele innychrzeczy, które chociaż mogły zmienić się pod wpływemciepła lub zgęstnieć, to jednak nie uległy takiemu pro- 115cesowi.Stąd można mówić o wodzie gotowanej, nie zaśniedojrzałej, ponieważ nie ulega zgęstnieniu27.W ten spo-sób wyjaśniliśmy, czym jest dojrzałość i niedojrzałośći jakie są ich przyczyny.Gotowanie (��) polega ogólnie biorąc natrawieniu nieokreśloności w wilgoci przez ciepłą wilgoć28.Termin odnosi się we właściwy sposób do tego, co ulegagotowaniu, ma zaś naturę jak powiedzieliśmy po-wiewu lub wody.Trawienie jest dziełem ognia znajdują-cego się w wilgoci29.Piecze się natomiast to, co znajdujesię na patelni (ulega wpływowi ciepła zewnętrznego i wy-susza pochłaniając wilgoć).To zaś, co jest gotowane,zachowuje się odwrotnie (wydziela się zeń wilgoć podwpływem ciepła zawartego w zewnętrznej wilgoci).Dla-tego to, co wygotowane, jest bardziej suche od wypie-czonego, ponieważ nie przyciąga ku sobie wilgoci.Ciepłobowiem zewnętrzne przezwycięża to [ciepło], które jestwewnątrz.Gdyby wewnętrzne przezwyciężyło, ono wła-śnie przyciągałoby wilgoć.Nie wszystko podlega gotowaniu.Nie podlegają [mu]zatem ciała, w których nie ma wilgoci, jak na przykładkamienie, bądz też w których [ona] znajduje się wpraw-dzie, lecz z powodu zgęszczenia30 nie może być przezwy-ciężona, jak na przykład w drewnie.Podlegają natomiast[gotowaniu] jedynie te spośród ciał, które posiadają wil-goć podatną na działanie ciepła wilgoci zewnętrznej.Mówi się wprawdzie, iż złoto, drewno oraz inne ciałagotują się, jednakże nie w znaczeniu właściwym, leczw przenośni.Nie ma bowiem nazw odpowiadającychposzczególnym rodzajom.Mówimy, że płyny, jak naprzykład mleko lub moszcz, gotują się, kiedy zawartyw nich sok zamienia się w coś innego pod wpływem ciepłaotaczającego i ogrzewającego z zewnątrz.Proces zatem 116jest podobny do tego, który nazwaliśmy gotowaniem (celnie jest taki sam w przypadku gotowania czy pieczenia;w jednym służyć ma jedzeniu, w innym piciu, jeszczew innym innemu jakiemuś użytkowi, bo i mówimy także,iż lekarstwa gotują się)31.Gotowaniu podlega wszystko,cokolwiek może stać się bardziej gęste, mniejsze lub cię-ższe albo też to, co częściowo takim się staje, częściowozaś nie, na skutek oddzielenia części bardziej gęstej odrozrzedzonej, podobnie jak mleko dzieli się na jałowei śmietanę.Oliwa zaś sama z siebie nie ulega gotowaniu,gdyż nie podlega żadnym tego rodzaju zmianom.Takijest zatem ów rodzaj trawienia, który zwie się gotowaniem.Nie ma tu znaczenia, czy proces dokonuje się w miejscachutworzonych sztucznie, czy też naturalnych.W każdymbowiem wypadku sprawia je ta sama przyczyna.Twardość (��) jest rodzajem surowości przeciw-stawnym gotowaniu.Przeciwieństwem gotowania jest su-rowość we właściwym znaczeniu oraz niestrawienie za-wartej w ciele nieokreśloności z powodu ciepła w otacza-jącej wilgoci32 (brak ciepła, jak powiedzieliśmy, oznaczaobecność zimna).Zjawisko powstaje na skutek szczegól-nego rodzaju ruchu, który występuje wówczas, gdy ciepło,które powoduje gotowanie, jest wydalane.Brak ciepłaspowodowany jest nadmiarem zimna zawartego w wilgocialbo w gotującym się przedmiocie.Zdarza się zatem,iż ciepło zawarte w otaczającej wilgoci jest zbyt silne,aby nie wywierać wpływu, lecz nie tak silne, aby wygo-tować równomiernie.Z tego powodu to, co niedogoto-wane, jest twardsze od ugotowanego i wilgoć jest bardziejoddzielona33.W ten sposób wyjaśniliśmy, czym jest gotowanie i twardośćoraz jakie są ich przyczyny.Pieczenie (��) jest rodzajem trawienia wywoła- 117nym przez suche i zewnętrzne ciepło [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podobne