Antropologia kultury wsi polskiej 19 wieku L.Stomma

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tak prawie pół wieku działalności Kościoła na wsi polskiej dzieli te chwile od ludowejrozprawy z karczmarzem Lejbusiem w święto Matki Boskiej Zielnej.Nie wolno oczywiścieprzykładów pomocy %7łydom na wsi polskiej generalizować.Były to przypadki rzadkie i nawetbyć może lecz jakiejż tu używać miary za rzadkie.Znane są także fakty przeciwstawne: donosicielstwa, wy-dawania %7łydów, dokonywanych na nich rabunków.Owoców postępującej chrystianizacji środowiska chłop-skiego upatrywać wolno jednak w tym, co potwierdzają każde współczesne badania terenowe, iż mimo wszel-kich, trwających i po dzisiaj dzień, zakodowanych w opozycjach swój obcy i orbis interior orbis exterior prze-sądów narodowościowych, to właśnie ci, którzy %7łydom pomagali, przetrwali w chlubnej pamięci wsi. Wiara pisał Jean Claude Barreau nie jest doktryną, nie można jej więc zaszczepić przeznajbardziej nawet spektakularną i zdobną w obrzędy propagandę.Jest ona �rozpoznaniem�.922Rozpoznania nie sposób narzucić; można tylko ukazywać własne rozpoznanie, by się nim po-dzielić.Z żarliwością opowiadają chłopi przyjezdnemu etnografowi o tamtych gospodarzach. Spotkałem pewnego człowieka, mówili pierwsi uczniowie, chodz zobaczyć go, chcesz?. 923A do religijności wsi polskiej XIX w.ma się to o tyle, że nawet cząstkowe rozpoznaniestanowi, w skali społecznej, wynik żmudnego i długotrwałego procesu.Może więc w klasycz-nych, etnograficznych i socjologicznych studiach nad tradycyjną religijnością ludową coś jed-nak pozostało niezauważone? Jakieś ziarno, które kiełkować mogło i parę metrów od karczmy,przed którą kołowano Lejbusia, aby się nie zatajuł.919Ten jest z ojczyzny mojej.Polacy z pomocą %7łydom 1939-1945, oprac.W.Bartoszewski i Z.Lewinówna, Kraków1969, s.865.920Ibidem, s.867.921Ibidem, s.849.922Barreau op.cit., s.259.923Ibidem.144Rozdział dziewiątyLUDOWOZ MITYCZNAKonfrontacja mitów o wsi polskiej XIX w.z rzeczywistością nie wypada dla nich najlepiej.Oto lud dziecko natury ,924 mający jak wykazują bliższe badania nader ograniczoną realnąwiedzę o otaczającej go przyrodzie.Oto lud jako nosiciel wartości moralnych ,925 któregoswojacki relatywizm etyczny przekształca się dopiero w wyniku żmudnego i długotrwałego od-działywania chrześcijaństwa.Oto wreszcie chłopski rozum mający symbolizować myślenieproste, racjonalne i skuteczne, który z trudem odnajdujemy pod obfitymi złożami świadomościmitycznej.A przecież na tych trzech sloganach, z którymi w toku niniejszej pracy przyszłonam już pośrednio polemizować, nie kończy się bynajmniej zestaw obiegowych poglądów ochłopach XIX w.i ich kulturze.Nie zaszkodzi więc zastanowić się na chwilę nad zasadnościąjeszcze paru z nich.1 NIEZMIENNOZZwracając się do szczęśliwej prostoty pisał Kajetan Kozmian:I niestarte ojczystych zwyczajów obrazy,Przekazujesz następcom bez odmian i skazy.926Z kolei Władysław Syrokomla (o Polesiu):Tu zasłonieni lasem i oblani wodąZ pokoleń w pokolenia ludzie wiek swój wiodą;%7ładen nowy obyczaj, żaden wymysł świeżyNie przemienił ich mowy ni kształtów odzieży;%7ładen nowy duch wieku nie przyłożył ręki,By zmienić bicie serca albo tekst piosenki.927Ten swoisty konserwatyzm poematów rolniczych nie wynikał zapewnia Alina Witkowska z jakichś ograniczeń horyzontu ich autorów.Wiedzieli przecież świetnie, że skoro odnotowaćwypadło924A.Witkowska Sławianie, my lubim sielanki, Warszawa 1972, s.111, 155, 170, 180.925Ibidem, s.103, 155, 170, 180.926Ibidem, s.103.927L.Kondratowicz Ułas, cz.1, sc.1, w.21-26.145.postępu od tego czasuJak żył żołędzią człowiek wśród lasu,Nim plon od ziemi wymógł obfityI z bud się przeniósł pod piękne szczyty.928I jeśli tak mocno akcentowali niezmienność, to wskutek pewnych racji ideowych: ustanawiania ciągłości trady-cji, w której mieści się tak Hezjod, Wergili, jak dawni Polacy, zakreślania rolniczego horyzontu życia programowoniechętnego historii, rozumianej jako dzieje wojen, zniszczeń i triumfów oręża.W tym porządku szczególne miej-sce przypada ludowi, który zachwyca autorów swoistą tożsamością kultury, takiej dziś jak przed wiekami.929Zapewne takiej właśnie historiozofii hołdowali Kazimierz Brodziński, Ryszard Berwiński,ze względów polityczno-narodowych Andrzej Cinciała, Józef Lompa, Florian Ceynowa, czy co łatwo wyczytać z oględnych określeń Anny Kutrzeby-Pojnarowej930 Oskar Kolberg, a więczbieracze i eksploratorzy rzeczy ludowych , poprzednicy naukowej refleksji ludoznawczej.Jestjednak rzeczą niewątpliwą, iż wielu pózniejszych etnografów wzięło ich przesłanie ideowe na-zbyt dosłownie [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podobne